374 total views

Το σύστημα του ηλεκτρικού διεγέρτη, που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί με επιτυχία εναντίον της νόσου του Πάρκινσον, της δυστονίας και της επιληψίας, επιστρατεύεται και για τη θεραπεία της βαριάς κατάθλιψης. Το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» θα είναι από τα πρώτα στον κόσμο που θα προχωρήσουν σε επεμβάσεις τοποθέτησης διεγέρτη σε καταθλιπτικούς ασθενείς Διεγέρτης εναντίον βαριάς ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ Η κατάθλιψη σε αριθμούς

 

Φανταστείτε ένα πολύπλοκο οδικό σύστημα το οποίο διαθέτει, όπως όλα τα οδικά συστήματα, πληθώρα κόμβων. Κάθε κόμβος οδηγεί τον ενδιαφερόμενο σε έναν διαφορετικό προορισμό και, αν κάποιος χάσει τη σωστή στροφή, τότε χάνει και την «Ιθάκη» του. Κάντε τώρα μεταφορά αυτής της εικόνας σε μικρότερη και περισσότερο πολύπλοκη κλίμακα. Φανταστείτε για την ακρίβεια τον εγκέφαλό μας ως ένα τέτοιο σύστημα με πολλές οδικές αρτηρίες και κόμβους. Στην περίπτωση του εγκεφάλου μας το οδικό σύστημα προϋπήρχε, δεν είχε ωστόσο χαρτογραφηθεί με λεπτομέρεια. Οσο προοδεύει αυτή η χαρτογράφηση, όσο αποτυπώνονται οι διαφορετικοί κόμβοι, τόσο αυξάνονται και οι προορισμοί στους οποίους μπορούν να φθάσουν οι ειδικοί – και δη οι νευροχειρουργοί – με τη χρήση ηλεκτροδίων και διεγερτών. Ολη αυτή η εικόνα δεν είναι ένα απλό αποκύημα φαντασίας· έχει ήδη γίνει πραγματικότητα.

Από τις σελίδες του «Βήματος» σας έχουμε κατά καιρούς παρουσιάσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα των ειδικών της Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής του θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός» με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Δ. Σακκά, σε σοβαρά προβλήματα όπως η επιληψία, η νόσος του Πάρκινσον και οι δυστονίες. Τώρα η ίδια ελληνική ομάδα με την αρωγή και την υποστήριξη έμπειρων ψυχιάτρων ετοιμάζεται, όπως αναφέρει αποκλειστικά στο «Βήμα», να… ταξιδέψει προς έναν νέο «προορισμό», τη βαριά κατάθλιψη η οποία δεν αντιμετωπίζεται με φάρμακα ή με ψυχοθεραπεία. Από τις κινητικές διαταραχές και την επιληψία οι έλληνες ειδικοί περνούν στις ψυχικές. Και εμείς, έχοντας διαπιστώσει ότι κατέχουν προηγμένη τεχνογνωσία σχετικά με τον πιο τέλειο βιολογικό «υπολογιστή» και επεξεργαστή πληροφορίας, που δεν είναι άλλος από τον εγκέφαλό μας, ευελπιστούμε ότι σύντομα ασθενείς με βαριά ανθεκτική κατάθλιψη στη χώρα μας θα έχουν μια πρόσθετη θεραπευτική επιλογή.

Χαρτογράφηση του εγκεφάλου

Το καλό «διάβασμα» του εγκεφάλου από τους ειδικούς – το οποίο χάρη στα ολοένα και πιο προηγμένα συστήματα και μηχανήματα γίνεται πιο ολοκληρωμένο – κάνει ημέρα με την ημέρα τη θεωρία πράξη. Ετσι, προσεγγίσεις που κάποτε θα περιέχονταν μόνο σε βιβλία επιστημονικής φαντασίας, γράφονται ήδη ως κεφάλαια του βιβλίου του παρόντος μας. «Εδώ και αρκετά χρόνια έχει διαπιστωθεί, μέσα από τη συσσωρευόμενη γνώση σχετικά με τον εγκέφαλο και τη δυνατότητα χαρτογράφησης των λειτουργιών του, ότι ένα σημαντικό φάσμα βαρέων διαταραχών του νευρικού συστήματος μπορεί να αντιμετωπιστεί με χρήση εμφυτεύσιμων συσκευών ηλεκτρικής διέγερσης. Πρόκειται για κινητικές διαταραχές όπως η νόσος του Πάρκινσον, οι δυστονίες, η σπαστικότητα αλλά και ο χρόνιος πόνος και πιο πρόσφατα η επιληψία» σημειώνει ο κ. Σακκάς.

Ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι όλες αυτές οι εφαρμογές αφορούν συγκεκριμένους βαρέως πάσχοντες ασθενείς, οι οποίοι έχουν περάσει από αυστηρό έλεγχο με βάση διεθνώς καθορισμένες παραμέτρους, προκειμένου να επιλεγούν για την υποβολή στη διαδικασία της ηλεκτρικής διέγερσης του εγκεφάλου. Και το τονίζει αυτό προκειμένου να εξηγήσει ότι και στο νέο πεδίο, σε αυτό της βαριάς κατάθλιψης, θα ακολουθηθεί ακριβώς η ίδια τακτική με ενδελεχή έλεγχο των υποψήφιων για την παρέμβαση ατόμων από έγκριτους ψυχιάτρους.«Με βάση τις διαπιστώσεις από την πείρα στις κινητικές παθήσεις, και οι ψυχικές παθήσεις αποτελούν πλέον στόχο για εφαρμογή των μεθόδων ηλεκτρικού ερεθισμού. Μιλούμε βέβαια μόνο για βαριές καταστάσεις, για ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στις υπάρχουσες θεραπείες, όπως τα φάρμακα και η ψυχοθεραπεία, και για τους οποίους οι ψυχίατροι κρίνουν ότι θα έπρεπε να καταφύγουν στη συγκεκριμένη προσέγγιση».

Η χρήση του ηλεκτρισμού ως θεραπευτικής μεθόδου έχει μακρά ιστορία. Επεμβάσεις με εμφυτεύσιμα ηλεκτρικά συστήματα στον εγκέφαλο – αν και σημαντικά υποδεέστερες από τις σημερινές – έχουν διεξαχθεί ακόμη και στη δεκαετία του ’40 για παθήσεις όπως η επιληψία και οι κινητικές διαταραχές. Η νέα προσέγγιση, η οποία αφορά αποκλειστικώς τη μείζονα μονοπολική κατάθλιψη και όχι τη διπολική κατάθλιψη (μανιοκατάθλιψη), μπορεί να στηρίζεται στην ίδια βάση – διόρθωση των διαταραχών στην ηλεκτρική αγωγιμότητα του εγκεφάλου – εμφανίζει όμως πολλές και σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με τις προϋπάρχουσες μεθόδους: «Μιλούμε για μια εφαρμογή απειροελάχιστου ηλεκτρικού ερεθισμού εκ των έσω, σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου που είναι κομβικής σημασίας σε ό,τι αφορά το σύστημα το οποίο ρυθμίζει το συναίσθημα».

Πώς όμως έχουν ανεβρεθεί αυτοί οι «κόμβοι» που αποτελούν στόχους ενάντια στην κατάθλιψη για τους επιστήμονες; Για να αναζητήσουμε τους «πολεοδόμους» του εγκεφάλου σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα, πρέπει να… ταξιδέψουμε πέρα από τον Ατλαντικό. Χάρη στην πρόοδο της νευροβιολογίας, τα τελευταία 40 χρόνια προσδιορίστηκε ένα δίκτυο που είναι άκρως σημαντικό για την αυτορρύθμιση του συναισθήματος. «Εδώ και δέκα χρόνια με εργασίες που έγιναν κυρίως στη Βόρεια Αμερική ανακαλύφθηκε ότι σε άτομα με κατάθλιψη υπερλειτουργεί ένα κομβικό σημείο αυτού του συστήματος, η περιοχή 25 του εγκεφάλου». Οι περιοχές του εγκεφάλου έχουν συγκεκριμένους αριθμούς, μοιάζουν με «διευθύνσεις», όπως επισημαίνει γλαφυρά ο κ. Σακκάς. Η περιοχή 25 εντοπίζεται στο πρόσθιο και κάτω μέρος μιας δομής του εγκεφάλου που ονομάζεται έλικα του προσαγωγίου. Η περιοχή αυτή περιβάλλει μια άλλη εγκεφαλική δομή, το μεταιχμιακό σύστημα, το οποίο μοιάζει με ημίκλειστο στέφανο και σχετίζεται με τη συντήρηση του συναισθήματος.

Πρώτη εφαρμογή

Με βάση αυτή τη γνώση χειρουργήθηκε ένας μικρός αριθμός ασθενών – έξι άτομα – από επιστήμονες συνεργαζόμενων κέντρων στη Βόρεια Αμερική και με επικεφαλής ειδικούς του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά (κύριοι ερευνητές η νευροφυσιολόγος Χέλεν Μέιμπεργκ και ο νευροχειρουργός Αντρες Λοζάνο). Οπως αναφέρουν οι ειδικοί στο έγκριτο επιστημονικό έντυπο «Neuron» με περυσινή δημοσίευσή τους, επελέγησαν φαρμακοανθεκτικοί ασθενείς οι οποίοι εμφάνιζαν βαριά κατάθλιψη για διάστημα μεγαλύτερο του έτους. Τοποθετήθηκε διεγέρτης του εγκεφάλου και, όπως φάνηκε, τα 2/3 των ασθενών παρουσίασαν σημαντική βελτίωση της κατάστασής τους. Σημειώνεται ότι εκτός από την περιοχή 25 του εγκεφάλου υπάρχει άλλη μία που θέτει σημαντική «υποψηφιότητα» για παρέμβαση: πρόκειται για τη… γειτονική της περιοχή 24, η οποία περιγράφεται ως πιθανός «στόχος» για επέμβαση ενάντια στην κατάθλιψη από την ομάδα του κ. Σακκά με δημοσίευσή της που έγινε εφέτος στο επιστημονικό έντυπο «Medical Hypotheses». Ετσι, σε ό,τι αφορά τους ειδικούς, ξεκινούν το νέο «ταξίδι» τους με… προορισμό την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, έχοντας ως πρώτο στόχο τη «διεύθυνση» 25 που προέκυψε από τις πολυετείς μελέτες της Μέιμπεργκ αλλά βάζοντας στο μυαλό τους και ως «εναλλακτική διαδρομή» εκείνη της «διεύθυνσης» 24.

Τα τόσο ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα από την Αμερική οδηγούν τώρα στη διεύρυνση της μελέτης η οποία θα περιλαμβάνει διεξαγωγή της διαδικασίας από μικρό αριθμό κέντρων – λιγότερα από δέκα – σε ΗΠΑ, Καναδά και Ευρώπη. Τα κέντρα αυτά έχουν κριθεί κατάλληλα σε ό,τι αφορά την υποδομή αλλά και την εμπειρία για να πραγματοποιούν τέτοιου είδους επεμβάσεις. Μεταξύ των κέντρων τα οποία θα συντονίζονται από τους ειδικούς του Πανεπιστημίου του Τορόντο, επελέγη να πραγματοποιεί επεμβάσεις και η Πανεπιστημιακή Νευροχειρουργική Κλινική του Ευαγγελισμού. Οι έλληνες ειδικοί βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη διαδικασία επιλογής ασθενών και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να καλούν στον τηλεφωνικό αριθμό 210 7229.250 που ανήκει στο Ελληνικό Κέντρο Νευροχειρουργικής Ερευνας. Επισημαίνεται και πάλι ότι η επιλογή των ασθενών θα είναι άκρως αυστηρή και θα γίνει από επίλεκτη ομάδα ελλήνων ψυχιάτρων.

Οπως αναφέρει ο κ. Σακκάς, μετά τη διαδικασία επιλογής, που είναι χρονοβόρος, αναμένεται να ξεκινήσουν και οι επεμβάσεις, ίσως σε διάστημα λίγων μηνών. Εκτιμάται ότι μέσα στην πρώτη τριετία θα αντιμετωπιστεί μικρός αριθμός περιστατικών – περί τα τρία ως τέσσερα ετησίως. Ανάλογα με τα αποτελέσματα υπάρχει περίπτωση στο μέλλον ο αριθμός των ασθενών να διευρυνθεί.

Μέσα στο χειρουργείο θα ακολουθηθεί η ίδια προσέγγιση που ακολουθείται και για την αντιμετώπιση των κινητικών παθήσεων όπως η νόσος του Πάρκινσον και οι δυστονίες. Οι περιοχές-«στόχοι» εντοπίζονται με χρήση αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας και μετά από επεξεργασία από πολύ ισχυρούς υπολογιστές με ειδικό λογισμικό. Η αξονική τομογραφία διεξάγεται μάλιστα ενώ ο ασθενής φορά ένα μεταλλικό πλαίσιο στο κεφάλι (ένα στερεοτακτικό πλαίσιο όπως ονομάζεται) το οποίο επιτρέπει στους ειδικούς να λαμβάνουν συγκεκριμένες αριθμητικές συντεταγμένες κάθε σημείου του εγκεφάλου, και με βάση αυτές να δημιουργούν έναν ανάγλυφο λεπτομερή χάρτη του. Οταν ο στόχος ανιχνευθεί πέραν πάσης αμφιβολίας, διανοίγεται με τη βοήθεια υπερσύγχρονων υπολογιστών και μικρο-οδηγών μια μικροσκοπική οπή στο κρανίο του ασθενούς και με άκρως προσεκτικά βήματα της τάξεως του ενός δεκάτου του χιλιοστού εισάγεται ηλεκτρόδιο στον εγκέφαλο. Το ηλεκτρόδιο αυτό καταλήγει στον μόνιμο διεγέρτη ο οποίος είναι τοποθετημένος στην περιοχή κάτω από την κλείδα (το όλο σύστημα μοιάζει με τον γνωστό καρδιακό βηματοδότη).

Σύμφωνα με τον κ. Σακκά, εξίσου ζωτικής σημασίας με την αυστηρή επιλογή των ασθενών και τη σωστή τοποθέτηση του συστήματος είναι ο τακτικός προγραμματισμός του διεγέρτη – ανάλογα με τις ανάγκες η ρύθμισή του μπορεί να αλλάζει όπως συμβαίνει και με τις δοσολογίες των φαρμάκων. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αναμένεται να συνεχισθεί, παρά την επέμβαση, και η χορήγηση φαρμακοθεραπείας στους ασθενείς καθώς η όλη διαδικασία αφορά πολύ βαριές μορφές της νόσου.

Σε κάθε περίπτωση, οποιοδήποτε νέο βήμα οδηγεί στην καλύτερη ανάγνωση του «σκληρού δίσκου» του ηλεκτροχημικού υπολογιστή που δεν είναι άλλος από τον εγκέφαλό μας και στην προσεκτική παρέμβαση σε αυτόν, δίνει ελπίδα ότι όλο και περισσότερα ελαττώματα αλλά και βλάβες του θα «επιδιορθώνονται» αποτελεσματικά, χαρίζοντας καλύτερη ζωή σε πολλούς ασθενείς. Οι τελευταίες εξελίξεις θέτουν και τους ασθενείς με βαριά κατάθλιψη στη λίστα των ευεργετούμενων η οποία συνεχώς μεγαλώνει. Είναι άξιον λόγου ότι σε αυτή τη λίστα θα ανήκουν σύντομα – από τους πρώτους μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο – και ασθενείς από τη χώρα μας…

* Σύμφωνα με τους ειδικούς, ένα στα δέκα άτομα θα νοσήσει από κατάθλιψη κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής του. Υπολογίζεται ότι το 6% περίπου του γενικού πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, δηλαδή περισσότεροι από 350 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο και 550.000 στη χώρα μας.

* Σήμερα η κατάθλιψη καταλαμβάνει την τέταρτη θέση μεταξύ των ασθενειών που επιβαρύνουν (στην επαγγελματική, προσωπική και κοινωνική ζωή) τον παγκόσμιο πληθυσμό, με βάση τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Υπολογίζεται ότι ως το 2020 θα έχει αναρριχηθεί στη δεύτερη θέση.

* Η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνότερα στους άγαμους, στους διαζευγμένους και στους κατοίκους αγροτικών περιοχών.

* Αποτελεί κυρίως «γυναικείο χαρακτηριστικό». Τα ποσοστά γυναικών που πάσχουν από κατάθλιψη είναι διπλάσια από αυτά των ανδρών.

* Εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία, συνήθως όμως η έναρξή της τοποθετείται στη μέση ηλικία. Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν τα κρούσματα μεταξύ των εφήβων.

* Υπάρχουν διαφορετικές μορφές κατάθλιψης, όπως η μείζων κατάθλιψη, η μανιοκατάθλιψη, η επιλόχειος κατάθλιψη, η κατάθλιψη με περιοδική εμφάνιση.

* Τυπικά συμπτώματα της κατάθλιψης αποτελούν η κακή διάθεση, η απώλεια ενδιαφέροντος για τα πάντα, οι αυτοκτονικές σκέψεις, η έλλειψη συγκέντρωσης, οι διαταραχές στον ύπνο και στην όρεξη. Δεν είναι σπάνια και τα οργανικά συμπτώματα όπως η μόνιμη κούραση, οι πονοκέφαλοι και οι πόνοι στο στομάχι.

* Με τα σύγχρονα φάρμακα η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί στην πλειοψηφία των ασθενών – εκτιμάται πάντως ότι υπάρχει και ένα ποσοστό της τάξεως του 20% που εμφανίζει ανθεκτικότητα στις θεραπείες. Ωστόσο, μόνο το 10%-25% των ασθενών υποβάλλεται σε θεραπευτική αγωγή.

* Σύμφωνα με διεθνή μελέτη του 2005, η οποία διεξήχθη υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία, υπάρχουν σημαντικά κενά στη γνώση ασθενών αλλά και γιατρών σε ό,τι αφορά την κατάθλιψη. Οπως προκύπτει από τη μελέτη, οι πάσχοντες επισκέπτονται τον ειδικό 11 μήνες μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων κατά μέσο όρο ενώ οι γιατροί διαγιγνώσκουν το πρόβλημα μετά από τουλάχιστον πέντε επισκέψεις με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σημαντική αργοπορία τόσο στη θεραπεία όσο και στην ανάρρωση.
Χρήσιμες διευθύνσεις

Υπάρχουν πάρα πολλοί δικτυακοί τόποι τους οποίους μπορεί να επισκεφθεί ο καθένας προκειμένου να ενημερωθεί για την κατάθλιψη, ένα πρόβλημα που τείνει να λάβει «επιδημικές διαστάσεις» στον σύγχρονο κόσμο μας. Δεν είναι τυχαίο ότι αν κάποιος πληκτρολογήσει τη λέξη κατάθλιψη στα αγγλικά σε μια μηχανή αναζήτησης εμφανίζονται μέσα σε δευτερόλεπτα μπροστά του περί τα 98 εκατομμύρια διαφορετικές σελίδες! Αλλά και μια αναζήτηση στα ελληνικά εμφανίζει εκατοντάδες χιλιάδες ιστοσελίδες. Εμείς σας παραθέτουμε σήμερα ορισμένες μόνο από τις διευθύνσεις τις οποίες μπορείτε να επισκεφθείτε προκειμένου να λάβετε πληροφορίες για την πιο κοινή ψυχική διαταραχή (πρόκειται για σελίδες που φέρουν το κύρος των οργανισμών στους οποίους ανήκουν κατά τη γνώμη μας). Σε κάθε περίπτωση σημειώνουμε ότι κανενός είδους υλικό, ακόμη και το πιο ολοκληρωμένο που ανευρίσκει κάποιος στο Διαδίκτυο, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επίσκεψη και την επαφή με τον ειδικό γιατρό.

www.wfmh.org Η διεύθυνση του δικτυακού τόπου της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία. Μέσα σε αυτή τη διεύθυνση μπορεί κάποιος να αναζητήσει τον σύνδεσμο (link) www. breaking-through-barriers. com, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην κατάθλιψη.

www.who.int/mental­health/ management/depression/definition/en Η διεύθυνση αυτή εισάγει σε ένα ειδικό ένθετο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που αφορά συγκεκριμένα την κατάθλιψη.

www.nimh.nih.gov Η διεύθυνση του δικτυακού τόπου του Εθνικού Ινστιτούτου για την Ψυχική Υγεία των ΗΠΑ. Μέσα στον δικτυακό τόπο υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για την κατάθλιψη το οποίο απαντά σε απορίες σχετικά με τη φύση της ψυχικής διαταραχής, τα συμπτώματα αλλά και τις θεραπείες.

www.psych.gr/GR/default. asp Η διεύθυνση του δικτυακού τόπου της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Αν και ο σύνδεσμος που αφορά το κοινό βρίσκεται υπό κατασκευή, μπορεί κάποιος να βρει τα τηλέφωνα της Εταιρείας και να απευθυνθεί στους αρμόδιους για βοήθεια.

www. depressionanxiety. gr Η διεύθυνση του δικτυακού τόπου του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής η οποία αφορά συγκεκριμένα στην κατάθλιψη και στο άγχος. Οι επισκέπτες μπορούν να ενημερωθούν για την κατάθλιψη αλλά να κάνουν ακόμη και ένα ειδικό τεστ προκειμένου να δουν αν πιθανώς πάσχουν από την ψυχική νόσο.

www.stress.gr Η διεύθυνση του δικτυακού τόπου που δημιούργησαν οι ειδικοί του Ψυχιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων προκειμένου να δώσουν απαντήσεις σε απορίες σχετικά με διαφορετικές ψυχικές διαταραχές μεταξύ των οποίων και η κατάθλιψη.

www.depnet.gr Πρόκειται για μια πληροφοριακή ιστοσελίδα, η οποία παρέχει μια μεγάλη ποσότητα γνώσης και πληροφοριών σχετικά με την κατάθλιψη. Ξεκίνησε στη Δανία από το Ινστιτούτο Lundbeck, ένα παγκοσμίως γνωστό κέντρο έρευνας που κατέχει πρωτοποριακή θέση στο χώρο αντιμετώπισης ψυχιατρικών και νευρολογικών ασθενειών. Η ιστοσελίδα μεταφράζεται πλέον σε πολλές γλώσσες μεταξύ των οποίων και η ελληνική.

* Πηγή : Τσώλη Θεοδώρα, To BHMA