483 total views

Έξυπνοι άνθρωποι (θεραπευτές και ασθενείς) μπορούν να οδηγηθούν στο να πιστέψουν ότι μια θεραπεία έχει βοηθήσει κάποιον ενώ στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αυτή είναι η αλήθεια για πολλές νέες εναλλακτικές θεραπείες, τα γιατροσόφια της λαϊκής ιατρικής, για τις περιθωριακές πρακτικές της ‘εναλλακτικής ιατρικής’ και τέλος για τις μεθόδους των θεραπευτών που χρησιμοποιούν την θρησκεία σαν μέθοδο προκειμένου να θεραπεύσουν τους ασθενείς τους.

Πολλές τέτοιες θεραπείες, για τις οποίες η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει εξεταστεί, επιβιώνουν στην αγορά γιατί μερικοί ικανοποιημένοι ασθενείς προσφέρουν θετικές μαρτυρίες για την αξία τους. Συγκεκριμένα, τέτοιοι άνθρωποι συνήθως λένε: ‘Την δοκίμασα και έγινα καλύτερα γι’αυτό θα πρέπει να είναι πολύ αποτελεσματική’. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πολλές φορές χρησιμοποιούν και προβάλλουν αυτές τις μαρτυρίες σαν έγκυρα στοιχεία. Αλλά χωρίς σωστές μελέτες, είναι δύσκολο να βγάλουμε ένα έγκυρο συμπέρασμα για την αποτελεσματικότητα αυτών των θεραπειών. Υπάρχουν επτά λόγοι για τους οποίους ο κόσμος πιστεύει πώς θεραπείες οι οποίες στην πραγματικότητα δεν έχουν αποτέλεσμα φαίνεται να δουλεύουν:

1. Η ασθένεια μπορεί να έχει εκπληρώσει τον φυσικό της ‘κύκλο’. Πολλές ασθένειες αυτο-ιάζονται. Εάν η πάθηση δεν είναι χρόνια ή θανατηφόρα, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού συνήθως επαναφέρει τον παθόντα στην αρχική του υγεία. Για αυτόν τον λόγο για να αναδειχθεί μια θεραπεία σαν αποτελεσματική, οι υποστηρικτές της, πρέπει να αποδείξουν ότι ο αριθμός των ασθενών οι οποίοι έχουν βελτιωθεί, όσον αφορά την υγεία τους, είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των ατόμων που έχουν βελτιωθεί χωρίς καμία θεραπεία (ή ότι αναρρώνουν πολύ γρηγορότερα από εκείνους που δεν λαμβάνουν θεραπεία).

2.Πολλές ασθένειες έχουν εναλλαγές. Τέτοιες παθήσεις όπως η αρθρίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλεργίες και γαστρικά προβλήματα συνήθως έχουν διακυμάνσεις στην υγείας τους. Γενικά οι παθόντες τείνουν να ψάχνουν για θεραπεία κατά την διάρκεια μίας ύφεσης οποιουδήποτε κύκλου. Με αυτόν τον τρόπο οι ψεύτικες θεραπείες θα έχουν πολλαπλές ευκαιρίες να συμπέσουν με κάποια βελτίωση η οποία θα συνέβαινε ούτως η άλλως.

3. Μπορεί να ευθύνεται οποιαδήποτε placebo δράση. Μέσω της υπόδειξης, της πίστης, των προσδοκιών, γνωστικών επανερμηνειών και αντιπερισπασμών, οι ασθενείς, λαμβάνοντας θεραπείες οι οποίες βιολογικά δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα, βιώνουν κάποια σημαντική ανακούφιση. Μερικές αντιδράσεις στα placebo προκαλούν πραγματικές αλλαγές στην φυσική κατάσταση. Άλλες προκαλούν υποκειμενικές αλλαγές οι οποίες κάνουν τους ασθενείς να νιώθουν καλύτερα παρόλο που δεν έχει υπάρχει καμία αντικειμενική αλλαγή στην βασική παθολογία.

4. Ο κόσμος έχει την τάση να πιστεύει την αξιοπιστία λάθος παρεμβάσεων. Εάν υπάρξει κάποια βελτίωση όταν κάποιος λαμβάνει ταυτόχρονα‘ενναλακτική’ και επιστημονικά τεκμηριωμένη θεραπεία, η περιθωριακή πρακτική συχνά παίρνει μεγαλύτερο ποσοστό επαίνων από αυτό που της αναλογεί κανονικά.

5. Η αρχική διάγνωση ή πρόγνωση μπορεί να ήταν λανθασμένη. Οι επιστημονικά εκπαιδευμένοι θεραπευτές δεν είναι αλάνθαστοι. Η λανθασμένη διάγνωση όταν ακολουθείται από μια επίσκεψη σε έναν “ναό” ή σε κάποιον εναλλακτικό “θεραπευτή” ο οποίος χρησιμοποιεί εναλλακτικές μεθόδους, μπορεί να οδηγήσει σε μαρτυρίες οι οποίες λένε ότι θεραπεύθηκαν κάποιες παθήσεις οι οποίες ούτως η αλλιώς θα είχαν επιλυθεί από μόνες τους χωρίς κάποια παρέμβαση.

6. Η προσωρινή βελτίωση της διάθεσης μπορεί πολλές φορές να μπερδευτεί με θεραπεία. Οι εναλλακτικοί θεραπευτές πολλές φορές έχουν ισχυρές και χαρισματικές προσωπικότητες. Ανάλογα με το πόσο πιστεύουν οι ασθενείς στα οφέλη της ‘εναλλακτικής ιατρικής’ πολλές φορές προκαλείται και σημαντική ψυχολογική ανάταση. Αυτό είναι ένα θετικό αποτέλεσμα ακόμα και για αυτούς που δεν πιστεύουν αλλά βλέποντας μία ξαφνική αλλαγή εκπλήσσονται και νοιώθουν ψυχολογική ανάταση.

7. Οι ψυχολογικές ανάγκες μπορούν να διαστρεβλώσουν αυτό που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και κάνουν. Ακόμα και εάν δεν προκύψει κάποια αντικειμενική βελτίωση, οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν επενδύσει ψυχολογικά στην ‘εναλλακτική ιατρική’ μπορούν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι έχουν βοηθηθεί. Σύμφωνα με την γνωσιακή ψυχολογία, όταν οι εμπειρίες έρχονται σε αντίθεση με υπάρχουσες στάσεις, συναισθήματα ή γνώσεις, μπορεί να προκληθεί ψυχική δυσφορία. Ο κόσμος τείνει να προσπαθεί να ανακουφιστεί από αυτό το γεγονός με το να επανερμηνεύει τις πληροφορίες που πάνε ενάντια στις αρχικές του αντιλήψεις. Εάν δεν έχει υπάρξει βελτίωση και ο ασθενής έχει ξοδέψει χρόνο, χρήματα και έχει έρθει σε επαφή με μία εναλλακτική θεραπείας (και ίσως και της κοσμοθεωρίας στην οποία συμπεριλαμβάνεται) που τον είχε κάνει να πιστεύει ότι θα βελτιωνόταν, τότε θα προκληθεί εσωτερική δυσαρμονία. Έπειτα αντί να παραδεχθεί στον εαυτό του και στους άλλους ότι οι προσπάθειές τους δεν έπιασαν τόπο, είναι πολύ πιθανό να βρει κάποια οποιαδήποτε αξία στην θεραπεία ώστε να μειωθεί η δυσφορία που προκαλεί η γνωσιακή δυσαρμονία.

Οι βασικές πεποιθήσεις που έχουμε για κάποια πράγματα στη ζωή μας συνήθως είναι πολύ δυνατές και υποστηρίζονται έντονα από την αντίληψη και μνήμη μας. Οι εναλλακτικοί θεραπευτές και οι πελάτες τους είναι επιρρεπείς στο να παρερμηνεύουν θεραπευτικά σημάδια και να θυμούνται τα πράγματα όπως θα επιθυμούσαν να είχαν συμβεί. Μπορεί να είναι επιλεκτικοί στο τι θα θυμούνται, να υπερεκτιμούν τις φαινομενικές επιτυχίες τους και παράλληλα να αγνοούν, υποτιμούν ή να δικαιολογούν την αποτυχία τους.

Η επιστημονική μέθοδος έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό προκειμένου να μειώνει αυτή την ανθρώπινη τάση για να καταλήγει σε επιθυμητά συμπεράσματα. Επίσης ο κάθε άνθρωπος νιώθει υποχρεωμένος να ανταποδίδει σε κάποιον ο οποίος τον έχει βοηθήσει ή έχει προσπαθήσει να τον βοηθήσει. Συγκεκριμένα, οι περισσότεροι ‘εναλλακτικοί’ θεραπευτές πραγματικά πιστεύουν πως βοηθούν, είναι φυσικό να νομίζουν οι ασθενείς ότι σαν αντάλλαγμα πρέπει να τους ευχαριστούν. Χωρίς να το καταλαβαίνουν οι ασθενείς, τέτοιες υποχρεώσεις είναι αρκετές για να “φουσκώνουν” τις αντιλήψεις των ασθενών για το πόσο επωφελήθηκαν.

Τι πρέπει να προσέχουμε;

Η δουλειά του να διακρίνει κανείς μεταξύ πραγματικών και ψεύτικων αιτιατών σχέσεων απαιτεί καλά σχεδιασμένες μελέτες με μεγάλες βάσεις των δεδομένων. Πολλές πηγές λαθών μπορούν να παραπλανήσουν τους ανθρώπους που βασίζονται στη διαίσθηση ή στην ανεπίσημη αιτιολογία για την ανάλυση πολύπλοκων γεγονότων. Πριν συμφωνήσετε να λάβετε οποιοδήποτε είδος θεραπείας, θα πρέπει να αισθάνεστε σίγουροι ότι είναι λογικό και έχουν επικυρωθεί επιστημονικά μέσω μελετών οι οποίες ελέγχουν όλα τα παραπάνω πιθανά προβλήματα που αναφέρονται. Θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί για το αν τα «αποδεικτικά στοιχεία » αποτελούνται απλώς από μαρτυρίες, αυτο-δημοσιευόμενα φυλλάδια ή βιβλία ή στοιχεία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι επιστημονικά τεκμηριωμένες θεραπείες, έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά, έχει ελεγχθεί η εγκυρότητά τους και συνεχίζεται ενεργά η μελέτη και η επιστημονική ανάπτυξή τους.

TIP απο το maniokatathlipsi.gr: Δύο έγκυρες και καλές βάσεις δεδομένων για τις επιστημονικές σας αναζητήσεις είναι το 1. Pubmed και το 2. Google Scholar

-Μετάφραση άρθρου: Παναγιώτης Καραγιάννης, Φοιτητής Ψυχολογίας, Μέλος εθελοντής της ΕΔΟ.
-Επιστημονική επιμέλεια: Δρ. Ιωάννης Μάλλιαρης, Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Επιστημονικός υπεύθυνος της ΕΔΟ.

Πηγή: Καραγιάννης & Μάλλιαρης, 2015, maniokatathlipsi.gr . Ελεύθερη η αναδημοσίευση, ως έχει, με αναφορά στην πηγή.

Μετάφραση του Barry L. Beyerstein, Ph.D.(2003). Why Bogus Therapies Often Seem to Work. Retrieved from: https://www.quackwatch.com/01QuackeryRelatedTopics/altbelief.html